«Ό, τι ήμουν, ό, τι είμαι, ό, τι θα είμαι, έχει ήδη γραφτεί, γράφεται και θα γράφεται – κι όμως εγώ σε κάθε γύρισμα του κύκλου, επιμένω απεγνωσμένα να σε ζητώ, κι αυτή είναι η κατάρα μου, αυτή κι η ευλογία μου…»
Η «Δανάη» είναι ένα ερωτικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Το κύριό της αντικείμενο είναι ο παράδοξος και δυσχερέστατος έρωτας δύο ανθρώπων που ξεπερνά κατά πολύ – σαν κάθε παράδοξος και δυσχερέστατος έρωτας που σέβεται τον εαυτό του – τα συμβατικά δεσμά του χώρου και του χρόνου. Ένας έρωτας του οποίου η σημασία αποδεικνύεται τόσο μεγάλη ώστε να καθορίζει την μοίρα ολόκληρης της ανθρωπότητας – κι ίσως όχι μόνο…
. . .
“Με εσένα, Δανάη, η λούπα πήγε να κάνει πάλι την εμφάνισή της. Ωστόσο, αυτή τη φορά υπήρξε μία παραλλαγή της γνωστής και επαναλαμβανόμενης ιστορίας. Και αυτό υπήρξε ένα πολύ μεγάλο μάθημα για μένα. Μπορεί στη ζωή μας όλα να είναι προδιαγεγραμμένα. Μπορεί να ζούμε συνέχεια, επ’ άπειρον την ίδια ζωή, να κάνουμε τα ίδια ακριβώς πράγματα, να ερωτευόμαστε τα ίδια πρόσωπα, να κάνουμε τα ίδια λάθη, όλα όμοια κι απαράλλαχτα κάθε φορά. Ωστόσο, ακόμα κι αν είναι έτσι, εμένα κανείς δεν μπορεί να με πείσει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Πάρα πολλά δεν εξαρτώνται από εμάς, σίγουρα. Όμως, είναι τόσα πολλά, από την άλλη πλευρά, αυτά που περνάνε από το χέρι μας. Μας έχουν δοθεί κάποια αρχικά δεδομένα τα οποία δεν μπορούν να αλλάξουν. Από εκεί και πέρα έχουμε το όπλο της ελεύθερης μας βούλησης που μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε όποιους συνδυασμούς γουστάρουμε με τα δεδομένα αυτά.”
. . .
«Βλέπω ότι η επιγραφή στο πίσω μέρος του ρολογιού μου σας κίνησε την περιέργεια. Πρόκειται για ένα πανάρχαιο κινέζικο ρητό. Σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: “Από την κάθε στιγμή κρέμεται η αιωνιότητα“.»
. . .
. . .
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Παναγιώτη Καρδάρη από την παρουσίαση της «ΔΑΝΑΗΣ»:
1. Αν και διαβάσαμε, πρωτύτερα ή πρωθύστερα που θα έλεγε και ο αγαπημένος μας ο Θανάσης Βέμπος, το βιογραφικό σου, θα θέλαμε να μας πεις, κάνα δύο πράγματα για σένα. Ποιος είναι ο Αλέξανδρος Έξαρχος; Ένας Έλληνας στην αυλή της Ευρώπης ή ένας Ευρωπαίος που επισκέπτεται την Ελλάδα; Και εν τέλει, πώς αποφάσισες να συγγράψεις, να αποτυπώσεις τη φαντασία σου στις λευκές σελίδες του Word και να μας χαρίσεις αυτό το τόσο όμορφο βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας αυτή τη στιγμή;
Απ: Είμαι και τα δύο, αλλά λίγο περισσότερο, θα έλεγα, το πρώτο. Τόσο το ελληνικό όσο και το ευρωπαϊκό στοιχείο είναι ισχυρά μέσα μου, μα θεωρώ ότι, έστω και στα σημεία, πάντα υπερισχύει το πρώτο. Γενικότερα, όλη την ζωή μου βαδίζω στην κόψη του ξυραφιού (και) σ’ αυτό το ζήτημα. Αλλά… μήπως και για τους περισσοτέρους εξ ημών δεν ισχύει κάτι τέτοιο; Τώρα… η σύντομη απάντηση είναι πως αποφάσισα να γράψω αυτό το βιβλίο, επειδή δεν γινόταν κι αλλιώς… Όποιος συγγραφέας επίσης γράφει επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, θα με καταλάβει χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις. Αλλά για το εξηγήσω και για τους άλλους φίλους: εννοώ πως κάποιες έντονες και σημαντικές εμπειρίες μιας συγκεκριμένης περιόδου της ζωής μου έψαχναν απεγνωσμένα τρόπο για να εκφραστούν. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με μια έμπνευση που είχα για να γράψω μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας που θα ξεπερνούσε τα δεσμά του χρόνου όπως συμβατικά τον αντιλαμβανόμαστε οδήγησε στην συγγραφή της «Δανάης». Και πρέπει να πω ότι αυτό για το οποίο είμαι πολύ περήφανος είναι το ότι κατάφερα να παντρέψω αυτά τα δύο ετερόκλητα στοιχεία με τρόπο που θεωρώ ότι είναι αρμονικός και που ευελπιστώ πως είναι ευχάριστος, προσιτός και «ερεθιστικός» για τον αναγνώστη και την φαντασία του…
Επανερώτηση: (Επίσης μια και ανέφερες τη Φλαμανδία στο πόνημά σου, ποιά είναι η αγαπημένη σου Φλαμανδική μπύρα;)
Απ: Η Hoegaarden, ασυζητητί! Οι λόγοι είναι, μάλλον, συναισθηματικοί παρά σχετιζόμενοι με την καθαυτό ποιότητα του εν λόγω ζυθο-ποιήματος, μιας και αν έκρινα μόνο με το δεύτερο κριτήριο θα επέλεγα κάποια από τις ανυπέρβλητες μοναστηριακές μπύρες που παράγονται στην εν λόγω γωνιά του κόσμου…
2. «Δανάη» λοιπόν, ένας τίτλος που παραπέμπει στο Μύθο και από το μύθο στο λαβύρινθο των συμβολισμών, γιατί «Δανάη; Συνήθως οι συγγραφείς που σέβονται τον εαυτό τους διαλέγουν, όχι τυχαία, τα ονόματα των Ηρώων τους και επειδή εσύ είσαι ένας τέτοιος συγγραφέας, είμαι σχεδόν βέβαιος, ότι πίσω από αυτή την επιλογή κρύβεται κάτι… εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Απ: Εδώ θα μου επιτρέψεις να απαντήσω με κάποιες κωδικές / αλληγορικές λέξεις / φράσεις: Χρυσή Βροχή, Πεντάγραμμο, Damsel in Distress, Πίθος και Μύθος… Αυτά τα ολίγα μα και, ίσως, σημαντικά…
3. Ερωτικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, ναι, αλλά τί είναι πιο πολύ απ’ όλα το βιβλίο σου: βίπερ νόρα, παλπ ανάγνωσμα ή… το βάπτισμα του πυρός για τον Άρθουρ Κλαρκ της Χαροκόπου, η ενός νέου ερωτικού Λάβκραφτ ή ακόμα καλύτερα ενός νέου Ισαάκ Ασίμωφ που κρύβεται, σε μια εναλλακτική πραγματικότητα, μεταξύ των πέτρινων μονοπατιών της Ακρόπολης και των μεγάλων λεωφόρων της Φρανκφούρτης;
Απ: Έχει λίγο απ’ όλα αυτά τα στοιχεία χωρίς, κιόλας, να ταυτίζεται και με κανένα τους εντελώς … Δεν ξέρω, άλλοι ίσως πουν ότι η «Δανάη» είναι ένα πολυπρισματικό παλίμψηστο που συνταιριάζει με απρόβλεπτο και πρωτότυπο τρόπο μια πληθώρα ετερόκλητων στοιχείων κι άλλοι ίσως την βρουν ένα σουρεαλιστικό συνονθύλευμα που είναι αδύνατο να διαπιστώσουν από πού να το πιάσουν χωρίς να παλαβώσουν εντελώς. Εν τέλει, the truth is in the eye of the beholder, κατά πως λέμε και στην Χαροκόπου, στην οποία η αναφορά σου ομολογώ πως έκανε την καρδούλα μου να πεταρίσει…!
4. Αφού τελειώσαμε με τις, ας πούμε, συμβατικές και κοινές ερωτήσεις – και αφού εγώ και το κοινό σε ευχαριστήσουμε για τη συντομία σου – μπαίνω στον πειρασμό να ζητήσω να μας εξηγήσεις το πώς ο Αλέξανδρος βλέπει μερικές έννοιες κλειδιά που πραγματεύεται το βιβλίο του. Ελεύθερη Βούληση, Κύκλος, Ουροβόρος Όφις. Επίσης θέλω να εκφράσω μια απορία; Πώς μπορεί να υπάρχει, κατά απόλυτο τρόπο, ελεύθερη βούληση μέσα σε ένα κύκλο, ο οποίος γεννά, αναγκαστικά, επαναλαμβανόμενα μοτίβα; «Κρέμεται τελικά κάθε στιγμή από την αιωνιότητα», όπως λες μέσα στην πλοκή της ιστορίας σου ή ως κύκλος ισχύει και το αντίθετο, ότι η αιωνιότητα συναρτάται από τις στιγμές;
Απ: Ξεκινάω από το τελευταίο, και σου απαντάω με τον συνήθη, διφορούμενο κι εκνευριστικό μου, τρόπο: ισχύουν και τα δύο, φυσικά…! Από την κάθε στιγμή κρέμεται η αιωνιότητα, η οποία αποτελείται από τις άπειρες στιγμές, από κάθε μία από τις οποίες… κρέμεται. Είναι το κλασικό ερώτημα περί κότας και αυγού, με άλλα λόγια, στο οποίο απάντηση, βεβαίως, δεν υπάρχει. Εδώ, όμως, υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο, πολύ σημαντικό, που ο καλύτερος τρόπος για να το εκφράσω, είναι μέσω ευθείας παραπομπής σε μια έκφραση – κλειδί (ή catch-phrase στα… Χαροκοπιώτικα) από ένα άλλο – αγγλόφωνο – βιβλίο μου, το «MONO». Η φράση είναι η εξής, σε ελεύθερη απόδοση: «Δεν μπορείς να κόψεις δρόμο για να φτάσεις από το όνειρο στην πραγματικότητα. Μπορείς να κόψεις δρόμο όσες φορές θέλεις για να φτάσεις από την πραγματικότητα στο όνειρο».
Χμμμ… τώρα που το σκέφτομαι, είναι και λίγο σαν Δελφικός χρησμός αυτό που είπα, αλλά… τί να γίνει…
Ερχόμενος στο πρώτο σου ερώτημα, ας ξεκινήσουμε από την ελεύθερη βούληση: είμαι της γνώμης πως όσο ένας άνθρωπος ωριμάζει και η αυτογνωσία του αυξάνεται, τόσο και αρχίζει και συνειδητοποιεί πως η απόσταση που χωρίζει τα «πρέπει» και τα «θέλω» του δεν είναι και τόσο μεγάλη. Από το σημείο αυτό, δεν είναι, ίσως, μεγάλη η απόσταση μέχρι να φτάσει κανείς στην διαπίστωση πως η ζωή του δείχνει να ακολουθεί συγκεκριμένα μοτίβα, για τα οποία είναι, πρακτικά, από πολύ δύσκολο έως αδύνατο να αποφανθεί για το αν είναι «άνωθεν» ή «έξωθεν» (εντός ή εκτός εισαγωγικών) επιβεβλημένα ή αν εκείνος τα δημιούργησε κατ’ ελεύθερη επιλογή του. Δηλαδή, αυτό που υπαινίσσομαι – και όλο περισσότερο ενστερνίζομαι καθώς περνάει ο καιρός – είναι πως αυτό που αποκαλούμε «ελεύθερη βούληση» και αυτό που αποκαλούμε «πεπρωμένο» ενδέχεται να είναι το ένα και το αυτό…
Κι αφού, λοιπόν, επίλυσα αυτό το φιλοσοφικό πρόβλημα αιώνων, ας περάσουμε και στην έννοια του ουροβόρου όφεως / χρονικού κύκλου – λούπας, όπου δεν έχω να προσθέσω κάτι, πέρα απ’ το να προσκαλέσω τους φίλους που ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα να διαβάσουν το βιβλίο, διότι αφενός μόνο διαβάζοντας το ολόκληρο θα μπορέσουν να συλλάβουν περί τίνος πρόκειται κι αφετέρου διότι αν επεκτεινόμουν περισσότερο επί του θέματος αυτού τώρα, θα διακινδύνευα να αποκαλύψω στοιχεία – κλειδιά της πλοκής της «Δανάης».
5. «Φαντασία Εξπρές», από μόνη της αυτή η φράση ξυπνάει μέσα μας μια νοσταλγία. Ξέρεις, αυτό το συναίσθημα της νόστου όπου μια φωνή, απ’ αρχαίους καιρούς και ξεχασμένους, μας ψιθυρίζει, ότι κάτι χάσαμε κάποτε και δεν το ξαναβρήκαμε ποτέ. Για αυτό κρίνεσαι ένοχος και καλείσαι να μας αποκαλύψεις, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, τις ακριβείς χωροχρονικές συντεταγμένες του πλησιέστερου σταθμού του ονειρικού αυτού τρένου στο οποίο επιβιβάζονται οι ήρωες της Δανάης.
Απ: Σας προσκαλώ να καθίσετε κάπου αναπαυτικά, να χαλαρώσετε, να κλείσετε τα μάτια σας και να συγκεντρωθείτε ή και να αφεθείτε καλύτερα στα ερεθίσματα τα προερχόμενα από μέσα σας. Βυθιστείτε άφοβα. Σας εγγυώμαι ότι δεν θα περάσει πολλή ώρα μέχρι ν’ ακούσετε, έστω κι από μακριά, έστω κι αμυδρά, το σφύριγμα μιας αμαξοστοιχίας. Ε, τότε θα γνωρίζετε ότι θα έχετε βρει τον πλησιέστερο σταθμό του «Φαντασία Εξπρές». Άντε ντε, τί περιμένετε, σπεύστε να επιβιβαστείτε, το «Φαντασία Εξπρές» ποτέ δεν παραμένει σταθμευμένο κάπου για πάρα πολύ…!
6. Ο, Αμερικανός συγγραφέας επιστ. Φαντασίας, Φίλιπ Ντικ έλεγε ότι «Μερικές φορές, η καλύτερη απάντηση στην πραγματικότητα είναι να τρελαθείς». Οι Ήρωες του βιβλίου σου κάνουν την υπέρβαση και δραπετεύουν από τον κόσμο της μιζέριας και του… γραφείου, (όπως έκανα εγώ σήμερα δηλαδή…), μέσω της φαντασίας. Τελικά η φαντασία και η συνακόλουθη δημιουργικότητα ως απάντηση στην μαύρη τρύπα της πραγματικότητας που λειτουργεί σαν ενεργοβόρος χοάνη είναι μια τρέλα, μια διέξοδος ή η αληθινή έξοδος από τον κύκλο; Να σε προειδοποιήσω ότι ο Ντικ χαρακτηρίστηκε και σχιζοφρενής.
Απ: Η φαντασία μας είναι το κύριο εργαλείο που πλάθει την πραγματικότητα μέσα στην οποία ζούμε και η πραγματικότητα στην οποία ζούμε επηρεάζει και διαμορφώνει την φαντασία μας. Άρα, αν ισχύει αυτό, η φαντασία μας μάλλον συμβάλει στο να ενισχύεται η σχιζοφρένεια κι ο κύκλος που αναφέρεις παρά μας οδηγεί στο να δραπετεύσουμε από αυτήν / αυτόν. Αλλά… και να δραπετεύσουμε να πάμε πού, ακριβώς…;;; Συμπέρασμα: «Συγκάτοικοι είμαστε όλοι στην τρέλα», που λέει και το τραγούδι και για να το παραφράσω λίγο: «για να πληρώσω το νοίκι, δεν έχω άλλο νόμισμα πέρα απ’ την φαντασία μου»…
7. Σουλατσάρεις στους καλντερίμια της Φρανκφούρτης, (θα έλεγα στα καλντερίμια των Σουκ, των αγορών της Δαμασκού αλλά δύσκολο) και σκοντάφτεις πάνω σε ένα… παλιό, βρώμικο λυχνάρι. Εσύ, ως άνθρωπος με περιέργεια και άπειρη φαντασία, το σηκώνεις, το τρίβεις και τότε… τσουπ, ξεπετάγεται, από μέσα, ένα τζίνι το οποίο με τη στριγκιά, ξωτική φωνή του, σου υπόσχεται αυτό που έλεγε ο Σαίξπηρ στο Όνειρο Θερινής Νυκτός, μια «Νύχτα γιομάτη θάματα, νύχτα γιομάτη μάγια». Σου θέτει, όμως, ένα δίλλημα, « Θες,» σου λέει, « Μια αστροτσάρκα στον Γαλαξία καβάλα στον Κούμους, τη Ναυαρχίδα του διαστρικού πολιτισμού των Έηφον ή θέλεις ναζωντανέψω για μία και μοναδική νύχτα τη Δανάη». Τι απαντάς;
Απ: Α, εδώ η απάντηση είναι εύκολη… Η Δανάη είναι και θα παραμείνει πάντα ζωντανή μέσα μου για όσο παραμείνω κι εγώ σε αυτήν την ζωή (και ίσως και αφού αποδημήσω… ποιος ξέρει για πού…), οπότε θα επέλεγα την αστρότσαρκα με το «Κούμους», παρέα με τους φίλους μου, τους Έηφον.
8. Παναγιώτης Κάρδαρης και Ευρώπη, (όπως έχει καταντήσει σήμερα), βρίσκονται σε μια διαλεκτική διαδικασία διαζυγίου, το ίδιο και με το… κεντρικό τραπεζικό της σύστημα. Για αυτό τον λόγο μπαίνω στον πειρασμό να σε ρωτήσω, ευθέως, το εξής: Σαν πολύ δεν μοιάζει η εταιρεία του βιβλίου σου με κάποιο συγκεκριμένο Ευρωπαϊκο Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα; Υπάρχει, άραγε κάποια ταύτιση ή είναι τυχαίο;
Απ: Ασφαλώς και οι ομοιότητες στις οποίες αναφέρεσαι δεν είναι τυχαίες. Η «Εταιρία» του βιβλίου έχει δανειστεί πλείστα όσα στοιχεία από το συγκεκριμένο (όνομα και μη… χωριό, για εσένα τουλάχιστον…) Ευρωπαϊκό Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα το οποίο και υπαινίσσεσαι. Όμως, δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι προσπάθησα να διατηρήσω τις αναφορές στην εν λόγω Εταιρία τόσο γενικές, αφενός, μα και τόσο συγκεκριμένες, αφετέρου, ώστε ο καθένας που έχει εργαστεί σε κάποιου είδους οργανισμό ή και επιχείρηση μεσαίου προς μεγάλου (ή πολύ μεγάλου) μεγέθους, εντός ή εκτός Ελλάδος, να μπορεί να ταυτιστεί με τις σχετικές καταστάσεις και συμπεριφορές που παρατίθενται στην «Δανάη». Φυσικά, για το αν πέτυχα τον σκοπό μου, τελικός κι αδέκαστος – εκ των πραγμάτων – κριτής μπορεί να είναι μόνο ο αναγνώστης που θα μου κάνει την τιμή να προμηθευθεί και να διαβάσει το βιβλίο…! 🙂
9. Μην φοβάσαι η ανάκριση φτάνει στο τέλος της, το κοινό, οι ένορκοι, θα αποφασίσουν αν είσαι ένοχος και τι είδους ένοχος είσαι. Εξάλλου στη ζωή όλοι είμαστε ταυτόχρονα κρινόμενοι και κριτές, ειδικά από κριτές άλλο τίποτα. Μια μονάχα ερώτηση για να προλάβουμε, δηλαδή να φορέσουμε τίποτα επίσημο για την επόμενη εξόρμηση μας στον ονειροχρόνο της φαντασίας, πάνω, εννοείται στο φανταστικό μας τρένο με οδηγό εσένα. Με τι θέμα θα μας απασχολήσεις στο επόμενο βιβλίο σου; (Πες μας για να χαρεί και η εκδότρια μας η οποία, όπως κατάλαβα, εκτιμά τη δημιουργική σου σκέψη.)
Απ: Καταρχάς – και καταρχήν – προκαταλαμβάνω τους ενόρκους, δηλώνοντας απολύτως ένοχος στην αθωότητά μου και απολύτως αθώος στην ενοχή μου! Και μετά από αυτήν την διόλου διφορούμενη δήλωση να σου πω ότι έχω ξεκινήσει και δουλεύω παράλληλα αρκετά προτζεκτάκια (όπως λέμε και στην Χαροκοπιώτικη καθομιλουμένη) και σε αυτό το στάδιο δεν είμαι ακόμη σίγουρος σε ποιο από αυτά θα επικεντρωθώ. Ενδεικτικά, απλώς, να αναφέρω ότι το ένα από αυτά αφορά ένα fantasy έπος, α λα «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» (θου Κύριε…) κι ένα άλλο έχει ως ηρωίδα ένα πολύ ωραίο μα και ταλαιπωρημένο κορίτσι που ψάχνει να βρει την άκρη μέσα σ’ έναν απίστευτο κυκεώνα όπου είναι σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσεις το «πραγματικό» από το «μη πραγματικό», όπως και το να εξακριβώσεις αν έχουν καν νόημα αυτοί οι (αφ)ορισμοί… Για περισσότερες πληροφορίες… παραμείνετε συντονισμένοι, συν τοις άλλοις και στο site μου: www.alexarchos.com !
Αυτά, και σ’ ευχαριστώ πολύ!